تحول اصلی در تئاتر انقلابی پس از جنگ رخ داد

تئاتر انقلابی به تصور عامه، تئاتر هنری است غربی و پیشینه ی تئاتر درایران خلاصه می شود در تعزیه و نقالی و نمایش تخته روحوضی ولیکن به واقع پس زمینه تئاتر در ایران به دوران باستان (۶۴۱- ۱۰۰۰ پیش از میلاد) برمیگردد. 

شروع اولین تئاتر و پدیده‌های بازیگری مردم این سرزمین را می‌توان در مراسم و تشریفاتی جستجو کرد که در آن‌ها به ستودن قهرمان‌های افسانه‌ای و ملی و تحقیر دشمن می‌پرداختند. از میانه‌های سده نوزدهم به بعد، تولید درام‌های غربی در ایران، تشویق شد ، تئاتر مدرن در زمان قاجاریان پا گرفت و تئاتر جدید و مدرن اروپایی همچون بسیاری دیگر از مظاهر غربی در زمان ناصرالدین شاه به ایران آمد. در زمان رضاشاه که بسیار مایل به تجدد و فرهنگ غرب بود با ممنوعیت تعزیه و نقالی عملا آثار ملی و وطنی و مذهبی این هنر رنگ باخت و در استحاله ای نامبارک جایش را با تئاتر غربی با متون و محتوا و مظاهر غربی که بیگانه با آداب و سنن و مذهب ایرانیان بود داد. 

در ایران معاصر، انقلاب اسلامی و  بلافاصله جنگ، تأثیر مشخص و مهمی بر هنر نهادند.در سالهای اولیه پس از انقلاب این گونه ی هنری همچون باقی شئونات زندگی، در ابتدا بسیار متاثر از شور وهیجانات انقلابی هنرمندان و عامه ی مردم بوداما در ادامه با شکل گیری جریانات هنری و کم شدن تب و تاب هیجانات ناشی از بروز تحولی عظیم درساختار حکومت و زندگی اجتماعی مردمان، زمینه ی ظهور و بروز جنبه های حرفه ای هنرنمایش فراهم شد.

تئاتر انقلابی، علاوه بر معرفی افراد اثرگذار در فرایند انقلاب و بازگو نمودن زمینه های بروز این تحول تاریخی با زبانی طنز خاطرات تلخ دوران ستم شاهی را بازخوانی می کرد به گونه های که تا حدود یک دهه پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی همچنان متون طنز مرتبط با نقد رژیم سابق دستمایه ی نمایش های مدرسه ای و حتی جُنگ های شادی بود.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گروهی از هنرمندان جوان پایه‌های جریانی را ریختند که به هنر انقلابی یا متعهد معروف شد. این هنرمندان تلاش داشتند تا مطالبات مردمی را در قالب هنر و متاثر از تعالیم اسلامی و تفکر انقلابی منعکس نمایند. با آغاز جنگ تحمیلی این تفکر با هنر دفاع مقدس در هم آمیخت و به مرور با نام هنر مقاومت خود را بروز داد.

در دوران دفاع مقدس، بازیگران و هنرمندان با حضور در جبهه های حق علیه باطل علاوه بر دفاع از خاک میهن ، با اجرای نمایش های شاد و آموزنده سعی در ایجاد نشاط و تزریق روحیه ی ایثار و مجاهدت در رزمندگان داشتند. نمایش هایی که  تا سالها پس از پایان جنگ تحمیلی نیز همچنان بن مایه ها و رگه هایی از آن در نمایش های  آماتوری و دانش آموزی مشهود بود.

اما تحول اصلی در تئاتر انقلابی، پس از جنگ و اواخر دهه شصت رخ داد، آنگاه که آموزه های معنوی برگرفته از مجاهدت ها و رشادت و روحیه ی معنوی رزمندگان، محتوای اصلی نویسندگان نمایشنامه ها را شامل شد و هنرمندانی که علاوه بر ذوق و قریحه ی هنری اکنون دیگر با کوله باری از دانش آکادمیک و تجربه شروع به جریان سازی در این حوزه نمودند که برگزاری جشنواره های متعددی چون، جشنواره تئاتر دفاع مقدس،  جشنواره سراسری تئاتر مقاومت، جشنواره فتح خرمشهر،  جشنواره لاله‌های سرخ اندیمشک ، جشنواره سراسری تئاتر بسیج، جشنواره تئاتر مرصاد، جشنواره تئاتر ایثار و... و  همچنین برگزاری نمایش های آیینی با تعداد بازیگران فراوانو بر صحنه هایی به وسعتی بسیار زیاد در اردوهای راهیان نور و نمایش هایی تحت عنوان شب آفتابی و ... نمونه ای از آن می باشند.

تئاتر دفاع مقدس که در دوران جنگ تحمیلی با اشکال مختلف در جامعه معرفی شد و به مرور زمان و در دهه ۷۰ دارای جریانی فکری و ساختاری نظام‌مند شده بود، در دهه هشتاد با وجود انتقادات قابل تاملی همچون نبود استراتژی مشخص، ضعف در نمایشنامه نویسی، عدم جذابیت موضوعات، تکراری بودن، عدم سرمایه گذاری، حمایت نامناسب و ... -از منظر کمی- حرکت رو به رشد خود را آغاز کرد و اگر افت و خیز‌های میانه دهه هشتاد بگذریم، مسئولان تلاش زیادی برای بهره گیری از هنرمندان خلاق و علاقه‌مند در مسیر خلق آثار ماندگار داشتند.

اکنون و پس از گذشت 4 دهه از انقلاب شکوهمند اسلامی، تئاتر مقاومت و هنر انقلابی مسیر خود را پیدا کرده و مشتاقان هنری زیادی را به سمت خود کشیده و با افزایش تقاضاها ، همواره در مسیر ارتقای کیفی و کمی خود گام برداشته است.

در این میان دستگاه های مختلف اجرایی و فرهنگی و بویژه بنیاد حفظ آثار و نشرارزش های دفاع مقدس از طریق برگزاری کارگاه های مختلف و دعوت از نویسندگان مجرب و اساتید این رشته در نگارش متون و آموزش این هنر با غنی‌سازی متون نمایشی، آشناسازی هنرمندان با حقایق جبهه و واقعیات دوران دفاع مقدس، تقویت گروه‌های نمایشی استان‌ها، رشد گروه‌های نمایشی بسیج و دانش‌آموزی سعی در پاسخگویی به اعتمادها، دلگرمی‌ها و انتظار‌ها دارند.