لب کلام هنرمندان در گفتوگوهای هفته 34
چراغ این هنر هرگز خاموش نمیشود
تئاتر زنده یا زندگی با تئاتر
ایران تئاتر- عباس عبدالعلیزاده: با وجود طولانی شدن تعطیلی تالارهای نمایشی هنرمندان حرفه ای همچنان تلاش میکنند پرچم تئاتر برافراشته بماند.نمایشنامه مینویسند، نمایشنامه ترجمه میکنند و جمعی نیز در پی یافتن راه هایی برای فعالیت بیشتر در فضای مجازی هستند.تدریس در فضای مجازی یا اجرای تئاتر آنلاین یا انتشار فیلم تئاتر؛ حالا بحث ها درباره زنده بودن تئاتر و یا زندگی در فضای مجازی رنگی جدی تر به خود گرفته است و بنظر میرسد هنوز عقیده غالب این است که «چراغ این هنر هرگز خاموش نمیشود».
هفته گذشته ایران تئاتر نیز با انتشار گفت و گوهایی اختصاصی به موضوعات متنوعی در حوزه نمایش پرداخت. سهراب سلیمی درباره نمایش «دفتر خاطرات کریر»؛ امیر کربلاییزاده درباره نگارش کتاب «وایستا ،بخند، بیندیش»؛ لیلی عاج درباره نگارش «عروسی با شکوه 25 کارگر ایران ناسیونال»؛ ایوب آقاخانی درباره نمایش نامه نوزده نود و نه و اجرای آن؛ سمیه مهری درباره کتاب «تیاتر در خیابان»؛ شمسی صادقی درباره سریال رادیویی «امیر ارسلاننامدار»؛ بهرام ابراهیمی درباره نمایش رادیویی «یک آیه یک ماجرا»که به مناسبت ماه رمضان از رادیو در حال پخش است؛ شادی اسدی پور درباره اجرای نمایشی بر اساس نمایشنامه کالیگولای آلبرکاموبا ایران تئاتر به گفت و گو پرداختند.
متن مهمترین گفت و گوهای کوتاه و بلندی که هفته گذشته با موضوع هنرهای نمایشی روی خروجی خبرگزاریها و سایت ها منتشر شده را در بخش «لب کلام» بصورت خلاصه آوردهایم تا مخاطب این متن در دنیای پرسرعت امروز درجریان مهمترین بخشهای آن قرار بگیرد. بدیهی است علاقمندان برای خواندن مشروح گفت و گوها می توانند به منبع مطلب هر گفت و گو مراجعه کنند.
داریوش مودبیان: انتشار دفاتر هجدهم تا بیستم «طنزآوران جهان نمایش»
داریوش مودبیان نویسنده، کارگردان، بازیگر و مترجم تئاتر درباره فعالیت این روزهای خود گفت: من در حال حاضر با همکاری انتشارات گویا مشغول تهیه و پیش بردن مجموعه «طنزآوران جهان نمایش» هستم. دفترهای پانزدهم، شانزدهم و هفدهم این مجموعه پایان سال گذشته منتشر شدند.
لب کلام
دفتر هفدهم به اسلاومیر مروژک اختصاص دارد.
این بار سه نمایشنامه دیگر با نامهای «مهاجران»، «روباه فیلسوف» و «سفارتخانه» را از این طنزپرداز معاصر لهستانی آوردهام که تقریباً یک کتاب حدود ۲۱۰ صفحهای شد.
من نمایشنامههای «مهاجران» و «سفارتخانه» را قبلاً چاپ کرده بودم ولی «روباه فیلسوف» برای اولین بار بود که چاپ میشد.
دفترهای هجدهم، نوزدهم و بیستم مجموعه نیز در حال حاضر در چاپخانه هستند.
ما میخواستیم کتاب را نوروز امسال منتشر کنیم ولی مسائلی به وجود آمد که چاپ آنها را به تاخیر انداخت. با این حال فکر میکنم کتابها هفته آینده منتشر شوند.
دفاتر هجدهم و نوزدهم به نیکلای گوگول داستاننویس و نمایشنامهنویس مشهور روس در قرن نوزدهم اختصاص دارد.
دفتر هجدهم فقط یک نمایشنامه بلند به نام «بازرس» دارد که در ایران نمایشنامه معروفی است. البته پیش از این هم ترجمه شده ولی این ترجمهای است که من سالهای سال روی آن کار کردهام.
ما این نمایش را در سال ۱۳۵۱ با یک ترجمه قدیمی به کارگردانی زندهیاد عزتالله انتظامی در تئاتر ۲۵ شهریور که امروز سنگلج نام دارد روی صحنه بردیم و یکی از کارهای پرفروش و پراجرای آن سالها بود.
ما آن نمایش را حدود شش ماه اجرا کردیم. تقرییا بسیاری از بزرگان تئاتر در آن دوران از جمله آقای علی نصیریان، زندهیاد مهین شهابی، خانم هما روستا، آقای ایرج راد، زندهیاد اسماعیل داورفر، آقای رضا کرمرضایی، آقای محمد مطیع و سروش خلیلی در آن نمایش حضور داشتند.
من در همان سالها نقش اصلی نمایش «بازرس» را بازی میکردم و از همان جا از طرف آقای انتظامی مأمور شدم روی متن هم کار کنم.
آقای کرمرضایی هم در این مسیر به من کمک کردند. من سالها بعد به یاد آن سالها آمدم نمایشنامه «بازرس» را مجدد ترجمه کردم و در دفتر هجدهم مجموعه «طنزآوران جهان نمایش» آوردم.
گوگول دو نمایشنامه معروف دیگر با نامهای «عروسی» و «قماربازان» دارد که در دنیا همچنان اجرا میشوند.
نمایشنامههای گوگول طنز اجتماعی قوی دارند که از دوران روسیه تزار حرف میزند. نیکلای گوگول در هر دو نمایش صفات نیکوهیده انسان را مورد نقد قرار میدهد ولی از آنجا که یک موقعیت کمدی است قابلیت تعمیم دارد.
دفتر بیستم آخرین دفتری است که این بار بیرون خواهد آمد و به ژول رومن نویسنده قرن بیستم فرانسه اختصاص دارد.
رومن یک طنزپرداز بسیار نامآور در اروپاست. من در این دفتر دو نمایشنامه به نامهای «دکتر کنوک» و «دوچرخه سه ستاره» را آوردهام که هر دو آنها نمایشهای کمدی هستند.
هنرآنلاین
سیروس همتی: تئاتریها و کارهای آزاد!
سیروس همتی نمایشنامهنویس، بازیگر و کارگردان تئاتر درباره فعالیتهای خود در ایام کرونایی و تعطیلی تئاتر گفت: در حال حاضر در مجموعه نمایش خانگی «آهوی من مارال» به کارگردانی مهرداد غفارزاده مشغول به بازی هستم. تئاتر هم که به دلیل بالا رفتن آمار کرونایی تعطیل است و موقت باز و مجدداً بسته میشود و نمیتوان برنامهریزی برای آن داشت.
لب کلام
۲ سال قبل از شروع کرونا برای اجرای نمایش «تمساح» به تماشاخانه ایرانشهر درخواست اجرا ارائه دادم که نوبت اجرایی برای ما در نظر گرفته شد.
در آستانه تولید «تمساح» بودیم که کرونا شروع شد. همچنان منتظریم تا شرایط بهبود پیدا کند و ما این اثر نمایشی را روی صحنه ببریم.
به همراه تقی همتینیا دو داستان نوشتهایم که موضوع هر دو مادربزرگ است، به همین خاطر تصمیم گرفتیم عنوان کتاب را «دو ننه» انتخاب کنیم که در شرایط فعلی هنوز به مرحله چاپ نرسیده است.
«سوپ خفاش» شامل ۸ داستان درباره کرونا با نگاه طنز است که متأسفانه دوستان وزارت ارشاد از آنجایی که به من و امثال من لطف زیادی دارند، هنوز آن را تأیید نکردهاند. من در فرصت بهتر این داستانها را در فضای مجازی منتشر خواهم کرد ولی ای کاش مجموعه به صورت طبیعی منتشر میشد.
کمک هزینهای که برای نمایش «فیش آباد» دریافت کردیم حدود ۳ میلیون تومان بود که رقمی بسیار پایین بود که هنوز نتوانستهام بین اعضای گروه «مانی» آن را تقسیم کنم. از این رو درخواست تجدید نظر در میزان کمک هزینه و همچنین پیشنهاد خرید کتاب «ایست تروریست» را به اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد دادم تا با مبلغی که از فروش این کتاب به دست میآورم، تعهد مالی خود با اعضای گروه برای اجرای «فیش آباد» را تسویه کنم.
در شرایطی که بچههای تئاتری مجبور هستند برای امرار معاش خود به کارهای آزاد که نه تئاتری و نه هنریاند بپردازند باید از هنرمندان و گروههای تئاتری حمایت شود
مهر
مونا فرجاد: چراغ این هنر هرگز خاموش نمیشود
این روزها که همه فعالیتهای نمایشی به محاق رفته است، مونا فرجاد، بازیگر جوان با اجرای قطعاتی نمایشی در صفحه شخصی خود، جمع بزرگی از تماشاگران را جذب کرده است. او فرجاد قصد دارد جریانی ادامهدار ایجاد کند و مرتبا نمایشهای کوتاهی را در قالب تکگویی در صفحه شخصیاش بارگذاری میکند. نکته قابل توجه در اجرای این قطعات، تمرکز داشتن هر یک از آنها بر یکی از حروف الفباست. قرار است این قطعات نمایشی از الف تا یا اجرا شود. نکته دیگر بهره گیری از زبان مردم کوچه و بازار و بخشی از ادبیات فراموش شده در این قطعات است. گروه اجرایی با انتشار توضیحاتی برای هر یک از واژگان فراموش شده، مخاطب را در برقراری ارتباط بیشتر با این قطعات یاری میدهند. ضمن اینکه به کار خود جنبهای آموزشی هم میبخشند.
لب کلام
در آغاز شیوع کرونا تصورم این بود این ماجرا خیلی زودتر از اینها به پایان میرسد و زندگی به حالت عادی برمیگردد ولی متاسفانه همچنان ادامه دارد.
اگر قرار باشد واکسیناسیونی انجام شود، سالنهای تئاتر خیلی دیرتر از آنچه فکر میکنیم به رونق قبلی برمیگردد.
تصمیم گرفتم برای رفع دلتنگی خودم برای تئاتر، این کار را انجام بدهم. فکر کردم همانطور که من دلتنگم، شاید بتوانم به رفع دلتنگی بسیاری از دوستانی که در صفحه مجازی با من همراه هستند، کمک کنم.
به دنبال کاری بودم که نیاز به عوامل و بازیگران دیگری نداشته باشد، کاری کم هزینه که انجامش در خانه میسر باشد و همه اینها نشانههای تکگویی یا مونولوگ را به من میداد.
پیشنهاد نویسنده مورد نظرم که به درخواست خودشان فعلا نامی از ایشان نمیبریم، این بود که اجرای تک گوییهایی که نمایشنامههایشان چاپ شده یا متون خوبی که بارها روی صحنه رفتهاند، کاری است تکراری .
اگر این قطعات نمایشی را دیده باشید، به سرعت متوجه به کارگیری ادبیات کوچه و بازار در آنها میشوید.
اگر سراغ ادبیات کلاسیک میرفتیم شاید به این دلیل که یک قشر خاصی را میتواند همراه کند، بخشی از مخاطبان را از دست میدادیم.
سراغ ادبیات کوچه بازاری رفتیم که امروز کمتر از آن استفاده میشود و به دست فراموشی هم سپرده شده. این خود میتوانست کمک کند که قطعات برای مخاطب عام جذابتر و دلنشینتر باشد.
برای ادامهدار شدن این قطعات، فکر کردیم چه چیز بهتر از ترتیب حروف الفبا که هربار میتواند در یک قسمت متمرکز شود.
یکی از اهداف این تکگوییها یادآوری واژگان عامیانهای است که در قدیم مورد استفاده بوده و امروز کمی به دست فراموشی سپرده شده و چون من ترجمه این واژگان را در پایان هر پست مینویسم، یک هدف آموزشی هم دارد .
امیدوارم واکسیناسیون عمومی هر چه زودتر در ایران آغاز شود و مانند بسیاری از کشورها که به طور عده مردمان سرزمین خود را واکسینه میکنند، این اتفاق برای ما هم رخ بدهد تا زودتر زندگی به حالت اولیه خود برگردد.
میدانم چراغ این هنر هرگز خاموش نمیشود، چون هنر در خون و وجود تمام مردمان ایران است و ما با قلبهایمان چراغ صحنههای تئاتر را روشن نگه میداریم.
ایسنا
ناصربخت: امکانات آموزش آنلاین بهتر شده است
محمدحسین ناصربخت، نویسنده، پژوهشگر و استاد تئاتر و هنرهای نمایشی درباره جدیدترین فعالیتهای خود گفت: من در حال حاضر دو پروژه پژوهشی نسبتاً جدید دارم که مدتی است در این زمینهها کار میکنم. یکی از آنها پیرامون اسناد نمایشهای شادیآور ایرانی در دوران پهلوی است. در واقع اتفاقاتی است که ما بین سالهای ۱۳۰۰ تا ۱۳۵۷ در حوزه نمایشهای شادیآور ایرانی رخ داده است. این پروژه تقریباً رو به اتمام است و ویرایشهای نهایی آن را انجام میدهم. یک سری سندهای جدید که در آرشیو اداره نگارش موجود بود را معرفی و بررسی کردهام.
لب کلام
پژوهش دیگر من در زمینه تاریخ تحلیلی تئاتر ایران است. تقریباً ۷۵ درصد این کار را انجام دادهام و امیدوار هستم که این کارها را تا پایان تابستان به اتمام برسانم.
هنوز درباره این موضوع که آنها را کجا منتشر کنم تصمیم نگرفتهام. هر کجا طالب باشند این کارها را منتشر کنند من سعی خواهم
من در دانشگاه بیشتر در حوزه نمایشهای ایرانی و شرقی تدریس میکنم. به هر حال تجربیاتی که در این سالها به دست آوردهام را سعی کردهام تدوین کنم. هدف من از انتشار این کتابها بیشتر مطالعه دانشجوبان و علاقهمندان تئاتر است.
درخصوص امکانات سختافزاری آموزش آنلاین و مقایسه آن با امکانات سال گذشته باید گفت امکانات نرمافزاری تا حدودی تغییر کرده.
حداقل در دانشگاه هنر و دانشگاه سوره که من تدریس میکنم، مسئولین دانشگاه تلاش کردهاند تا جایی که ممکن است فضای مناسبی را ایجاد کنند ولی نمیتوانیم بگوییم کاملاً مطلوب است چون ما ناگهان با این شرایط روبرو شدیم.
در حال حاضر امکانات آموزش آنلاین نسبت به سه ماهه اول شیوع ویروس کرونا بهتر شده و ما جلوتر رفتهایم.
اساتید و دانشجویان هم نسبت به اوایل با این سیستم آشناتر شدهاند ولی واقعیت این است که در حوزه تئاتر نمیشود دروس را به صورت مجازی دنبال کرد.
درست است که ما دچار مشکلات زیادی شدهایم ولی همین فضای مجازی گاهی پیشنهاداتی را در زمینه تدریس میدهد و باعث میشود ما برخی از مسائل را تنظیم کنیم.
فضا برای هنرمندان تئاتر که زندگیشان بر مبنای اجراهای تئاتری میگذرد بسیار سخت شده است. یک ویژگی تئاتر که آن را از سایر هنرها منفک میکند زنده بودنش است. تئاتر در حال حاضر در کل دنیا با این معضل روبروست که این زنده بودن دیگر وجود ندارد.
هنرآنلاین
رامین سیار دشتی: اهمیت حفظ جان هنرمندان
رامین سیار دشتی بازیگر تئاتر و تلویزیون درباره دوری چندسالهاش از فعالیتهای تئاتری گفت: من نزدیک به سه سال است که فعالیتی در تئاتر نداشتهام و آخرین کارم به نمایش «نامبرده» علی اصغر دشتی باز میگردد که در سال ۹۷ به صحنه رفت. در حال حاضر نیز برای امرار معاش مشغول شغلی بی ارتباط به هنر هستم و در این مدت تنها یکی دو سریال کار کردم که تصویربرداری یکی از آنها هنوز ادامه دارد.
لب کلام
امیدوارم شرایط تغییر کند که البته این مساله بستگی به این دارد که چه زمانی واکسیناسیون سراسری انجام شود تا همه بتوانند با خیالی راحتتر سر کارهایشان برگردند. با این وضعیت و تعطیلی مشاغل و فقط رعایت مردم مطمئناً اتفاقی نمیافتد.
درست است که سینما و تلویزیون و کلاً فعالیتهای تصویری شرایط بهتری از لحاظ مالی برای بازیگران به وجود میآورد اما مساله صرفاً مالی نیست بلکه در این شرایط حفظ جان افراد هم اهمیت دارد.
چون سر صحنه سریالها هم نگرانی از ابتلاء به بیماری برایمان وجود دارد و به ظاهر اعلام میشود که پروتکلهای بهداشتی را رعایت میکنند اما در حقیقت مراعاتی که باید بشود در خیلی از پروژهها صورت نمیگیرد و میبینیم که خیلی از همکارانمان در پروژههای مختلف بیمار میشوند.
متأسفانه از سر ناچاری هنرمندان ما سر کار میروند اما واقعیت این است که هیچ ضمانتی وجود ندارد که مبتلا نشوند و اتفاقی برایشان نیفتد.
مهر
نسیم ادبی: چرا از فضای مجازی استفاده نکنیم؟!
نسیم ادبی که با اجرای تئاتر آنلاین کاملا موافق است، میگوید: وقتی همه چیز زندگی ما به صفحات مجازی منتقل شده، چرا از این فضا برای اجرای تئاتر استفاده نکنیم.
لب کلام
به نظر میرسد که داریم وارد دوره تازهای میشویم که مختصات خاص خود را دارد همچنانکه روزگاری مردم برای دریافت اخبار، روزنامه میخواندند و روزنامهها تیراژ بالایی داشتند ولی حالا بیشتر مردم خبرها را در فضای مجازی دنبال میکنند.
اینها لازمه زندگی جدید است ولی شاید الان پذیرش آن برایمان آسان نیست و نیاز به گذشت زمان دارد.
بشدت با اجرای آنلاین موافقم و این فضای تازه ربطی هم به کرونا ندارد بلکه راهکاری جدید برای اجراست که اصولا نمیتوان آن را تئاتر نامید، بلکه کاری است که در صفحات مجازی انجام میشود مانند سریالهایی که در اینستاگرام ساخته میشوند که مختصات خود را دارند.
ادبی با بیان تفاوتهای میان اجرای صحنهای تئاتر و اجرا در فضای مجازی یا تئاتر آنلاین خاطرنشان میکند: بحث بدی یا خوبی مطرح نیست چون هر کدام یک مدیوم خاص هستند که مزایا و محدودیت های خود را دارد و مقایسه آنها با یکدیگر درست نیست.
اگر برنامهریزی درستی میداشتیم، میشد از این فضا بهره خوبی گرفت و فعالان تئاتر میتوانستند به جای بیکاری و خانهنشینی، فضای تازهای برای کار داشته باشند.
این تجربه جالبی بود که با اجرای صحنهای کاملا متفاوت است. خودت هستی و کامپیوترت.
شکل و شیوه خود را دارد هر جای دنیا و در هر شهری از ایران میتوانند اجرایت را ببینند و مخاطبانت به تماشاگران یک سالن محدود نمیشوند.
همچنانکه ما نیز دوست داریم تماشاگر اجراهای گروههای تئاتری در دیگر شهرها باشیم.
ما در آن تجربه، این ارتباط را داشتیم و تماشاگران همزمان با اجرای ما نظراتشان را مینوشتند و در واقع یک نوع تئاتر تعاملی بود.
این ماجرا باید سازماندهی شود اما چون این اتفاق رخ نداد، هر کس به صورت مستقل تجربههای فردی خودش را انجام میدهد که نمیتواند یک جریان مستمر را ایجاد کند.
از طرف دیگر شاید مقطعی بودن این ماجرا و اینکه جدی گرفته نشد، به این دلیل برمیگردد که اجرای آنلاین را وابسته به تعطیلی تئاتر میدانیم و به عنوان فضایی مستقل به آن نگاه نمیکنیم .
به این معنا که همه تصور میکردند با بازگشایی تئاتر و برقراری اجراهای صحنهای ، دیگر نیازی به این شکل از اجرا نیست.
در حالیکه اجرای آنلاین در دنیا مورد توجه و استفاده قرار گرفته و به دوره کرونا هم مربوط نمیشود بلکه متناسب با زندگی امروزی است .
بسیاری نسبت به اجرای آنلاین گارد دارند چون فکر میکنند قرار است جایگزین اجرای صحنهای شود، در حالیکه این طور نیست بلکه یک گونه نمایشی است که در کنار اجرای صحنهای میتواند به حیات خود ادامه بدهد.
همانطور که گونههای دیگری مانند اجرای خیابانی، تعزیه و ... داریم که هر کدام جایگاه و ارزشهای خود را دارند. این شیوه هم میتواند اتفاقهای خوبی را رقم بزند.
ایسنا